Dearcadh ar Shaolré Phiarais Fheiritéir agus go háirithe ar an bpáirt inti a bhí ag Richard Boyle, Iarla Chorcaí. Saothar nua ó dhuine de mhórfhilí ár linne, agus leabhar neamhchoitianta a chaitheann solas na scoláireachta ar shaol agus ar aigne na mionuaisle Gaelacha in aimsir an athrú saoil sa 17ú haois. Nasctar stair agus seanchas ann, cur síos mionchúiseach ar mhilieu an fhile, agus léargas ar choinbhinsiúin liteartha agus bhéasa iompair na linne. Scéal bleachtaireachta a chuireann fuil agus feoil ar chreatlach lom na staire. “This Beautifully illustrated book concerns a romantic interlude in the shared history of early 17th-century Ireland and England. At the heart of the matter is a graceful syllabic poem in Irish by Piaras Feiritéar (1653), accomplished poet of Catholic Old-English stock in West Kerry. Feiritéar wrote it in honour of Meg Russell, the ógh Ghallda or “foreign girl” identified therein as a relation of the contemporary earl of Bedford. This was Francis Russell, the 4th earl. Máire Mhac an tSaoi makes the case that she was in fact a daughter of Francis Russell. She details the circumstances in which a poem in Irish by a person of “middling rank” might conceivably have been presented to an earl’s daughter born and raised in England.” —Máirín Ní Dhonnchadha, The Irish Times "An Irish-language book about a remarkable Irish woman written by a remarkable Irish woman". —Marc Coleman, Sunday Independent Nasc leis an léirmheas sa Sunday Independent Nasc le halt faoin údar ar shuíomh Ionad an Léinn Éireannaigh, OÉ Gaillimh
Is i dtraidisiún an úrscéil Eorpaigh atá an mhaolinsint chaolchúiseach Éireannach seo ar scéal na mblianta a mhair triúr óg ar scáth a chéile, ó theacht an strainséara go scaradh na gcompánach: 'Bhí Muiris stuama. Cuir leis sin an dearcadh rómánsach agamsa agus dearcadh tragóideach Sheoirse agus tá agat trí shleasa ár dtriantáin bhig.' Seacht mbliana fhichead a bhí Lís agus níor bheag a bhí bainte amach aici. Fear maith aici, mac agus iníon orthu, agus iad ag cur fúthu i dteach beag gleoite cois abhann i mbaile cósta i gcóngar na cathrach. Mar sin féin bhí sí leamh den saol, nó shíl sí go raibh.
"NA 10 gCNUASACH FILÍOCHTA IS FEARR Ó CHASADH AN CHÉID!" — Comhar Tá aistritheoir a dhiongbhála aimsithe ag Rilke i Máire Mhac an tSaoi. Ní hamháin go léiríonn sí acmhainn agus uaillmhian an bhundáin Ghearmáinise, baineann sé geit chomh maith as friotal filíochta na Gaeilge ar shlí a chruthaíonn arís a mórchumas teangan agus samhlaíochta. Taitneoidh an leabhar seo chomh mór le léitheoirí Rilke is a thaitneoidh sé le léitheoirí Mháire Mhac an tSaoi.
Saothar 22 údar atá sa dara heagrán den bhliainiris seo idir fhilíócht agus phrós. Léargas maith ar a bhfuil á scriobh i nGaeilge gaoi lathair. Saothar le Colm Breathnach, Pádraig Breathnach, Pádraig de Paor, Biddy Jenkinson, Séamas Mac Annaidh, Aifric Mac Aodha, Proinsias Mac Aonghusa, Máirtín Mac Donnchadha, Seán Mac Mathúna, Ailbhe Mac Shamhráin, Máire Mhac an tSaoi, Méabh Ní Chléirigh, Máire Áine Nic Gearailt, Micheál Ó hAodha, Gearóid Ó Cléirigh, Micheál Ó Cionghaile, Breandán Ó Doibhlin, Proinsias Ó Drisceoil, Mark Ó Fionnáin, Colm Dubh Ó méalóid, Gabriel Rosenstock, NicholasJ. A. Williams.
Tá aithne forleathan ar an údar seo mar shaineolaí ar fhilíocht na mbard ón Nua-Ghaeilge Mhoch anall, go háirithe mar gheall ar an staidéar atá déanta aici ar na dánta ina gcomhthéacs stairiúil. Cuireann an leabhar seo lenár dtuiscint ar an bhfilíocht sin agus ar an athrú a tháinig le himeacht aimsire ar thuiscint na bhfilí féin ar an gcaidreamh daonna. Maisiú ar an leabhar is ea an stíl réidh sholéite tríd síos, agus is ábhar spéise a bhfuil le rá ag an údar faoi chuid de na dánta is cáiliúla sa Ghaeilge d’éinne a bhfuil spéis aici i dtraidisiún filíochta na Gaeilge.
Ar ghearrliosta an IRISH BOOK AWARDS
Scéal ógfhir atá againn anseo agus an samhradh cinniúnach a chaith sé i dTeach an Gheafta i Mín na Móna i nGaeltacht Thír Chonaill agus é ag iarraidh a shaol casta a shoiléiriú agus a bhealach féin a aimsiú. Ní dhearmadóidh tú in aicearracht an samhradh seo i Mín na Móna. Seo saothar atá lán de ghreann a thógfas do chroí, de chomhbhá leis an duine agus leis an dúlra, de léaspairtí solais is de mheabhraíocht spreagúil; an stíl deisbhéalach, an scéal dúshlánach.
Is fada ó tháinig úrscéal Gaeilge ó Ghaeltacht Thír Chonaill, agus níl amhras ar bith ach gurb é oidhre na nGrianach an file agus scríbhneoir Cathal Ó Searcaigh.
Seo é an chead úrscéal le Pádraig Ua Maoileoin. D'fheadfaí 'Lá Lá i nDún Chaoin'; a bhaisteadh ar Bríde Bhán. Tá an scéal seo fáiscthe isteach i dhá lá i saol an pharóiste agus is ionann an dá lá sin agus dhá chead bliain i saol na hÉireann. Bréag-ghaiscer agus fir is mná ag imeacht seasc.., breeoiteacht mhór an tsaoil, agus fonn luí le bean ar gach aon fhear. Úrscéal cumhachtach saibhir ina leagann an t-údar méar ar cheann de ghalair mhóra shóisialta na tíreas miocracasm an tsaoi i bparóiste beag amháion in Éirinn.
Is athinsint bhríomhar bheoga atá in Conaire Mór ar an eipic Sean-Ghaeilge Togail Bruidne Da Derga — scéal a thosaíonn le rí á ghairmeadh de Chonaire agus a chríochnaíonn lena mharú brúidiúil ar bhruach na Dothra. Na hiontaisí ar fad atá i dtraidisiún na seanscéalta, tá siad ar fáil go flúirseach in imeachtaí an scéil, idir mhacghníomhartha Chonaire agus a theacht i réim, na blianta a raibh Éirinn faoi bhláth lena linn, agus an tuar báis nárbh fhéidir a shéanadh. Seo scéal nár insíodh i nGaeilge le beagnach míle bliain, ach tá Conaire Mór i réim anois arís ar deireadh. Is é an file Diarmuid Johnson a rinne an t-athscríobh ar an mbuntéacs.
Ceann de na scéalta Nollag is cáiliúla a scríobhadh riamh. Úrscéal gearr le Charles Dickens is ea Duan na Nollag (A Christmas Carol), a foilsíodh in 1843. Eagrán nua Gaeilge é seo bunaithe ar aistriúchán an fhoclóirí, an tAthair Pádraig Ua Duinnín, agus é athchóirithe do léitheoirí ár linne ag Maitiú Ó Coimín. Is iad seanléaráidí Arthur Rackham atá mar mhaisiúchán ar an leabhar. San úrsceal gearr clúiteach seo, insítear scéal Eibinéasair Scrúg, seanchnuastóir crua a dtagann taibhse a sheanchomhghleacaí gnó Iacób Meárlaí ar cuairt chuige, agus taibhsí ón Nollaig a bhí, atá, agus a bheidh. Tar éis a gcuairte, déantar duine níos cineálta agus níos séimhe de Scrúg.
I bprós glan snoite, insíonn an t-úrscéal gearr seo scéal an fhir atá á thiomáint ag an ocras chun seilg a dhéanamh ar son a theaghlaigh. Ach más é an gorta a chuireann Seán Mhicil amach thar shneachta an tsléibhe i mblianta deiridh an Ghorta Mhóir, de réir mar atá an giorria éalaitheach á leanúint go diongbháilte aige gabhann an tseilg seo chun laochais.
Gradam IRISH BOOK AWARDS
Scéal flaithiúnais, scéal dúchais, scéal ársa agus scéal nua - sin é atá i scéal na n-eachtraí sin faoi mar atá inseacht agus aithris orthu sa leabhar beag eipiciúil seo. Cé mar a baineadh an ghéag de Nuadha, cérbh é Lúgh Lámhfhada, cén tairngreacht do Bhalar na Súile Nimhe, agus cén bhandáil a bhí ag an Daghda cois Éirne? Is as na seanleabhra léinn a bhain an t-údar freagraí na gceisteanna seo, ach ceisteanna go leor nach iad faoi ghnéithe den réamhstair ata faoi bhrat ceo leis na céadta bliain. Teacht agus imeacht na dTuatha Dé Danann, sin é is ábhar agus is téama dó. Sin agus an chéad lá ar leag clanna Gael cois ar chladaí Inse Fódla.
'Leabhar na Bliana 2019'
Athinsint ar cheann de na mórscéalta sa Nua-Ghaeilge Mhoch, Tromdhámh Guaire, aoir ó thús an 14ú hAois ina bhfuil insint ar chuairt a thug Seanchán Ollamh agus a chuideachta ar an rí, agus ar shaint is síor-éilimh na cuideachta ainmheasartha sin — idir fhilí, cheoltóirí, bhantracht is ghiollaí. Scéal iltéamach é Tromdhámh Guaire a bhfuil cuid dá phréamha ag síneadh siar chomh fada leis an seachtú haois, tréimhse a shamhlaítear le triúr dá mhórphearsana, Seanchán Toirpéist féin, Dallán Forgaill, agus Guaire an Oinigh. Sa leagan nua-chóirithe seo, tugtar friotal is foghar an tseanscéil slán go soléite do léitheoir na haoise seo.
